PaardEnWoorden: Bucephalus, mythe en werkelijkheid

Bucephalus was het paard van Alexander de Grote. En niet het eerste het beste paard, als je de vele verhalen leest die er over hem zijn geschreven. Zijn naam is een samentrekking van de Griekse woorden voor 'koe' en 'hoofd'.

Bucephalus is omgeven door verhalen en het lijkt wel of iedere geschiedschrijver zijn eigen versie had. Zo zijn er al verschillende verklaringen voor Bucephalus' naam. Een ervan is dat het paard zijn naam te danken had aan een brandmerk in de vorm van een ossenkop. Volgens andere bronnen had hij een witte vlek in de vorm van een ossenkop op zijn voorhoofd.

Mythe...
Het verhaal gaat dat Bucephalus in 343 v. Chr. oorspronkelijk was uitgekozen om het strijdros van Alexanders broer te worden. Maar toen ze de hengst gingen bezichtigen, bleek hij volkomen onhandelbaar te zijn. Hij rende weg als er iemand in de buurt kwam, hij viel mensen aan en als het een ruiter al lukte om op te stijgen, werd hij direct weer afgeworpen. Er wordt zelfs beweerd dat het paard stukken vlees uit mensen scheurde... en de stukken opat.

Alexander de Grote, die volgens verschillende bronnen twaalf, dertien of zestien moet zijn geweest, observeerde het paard en zijn gedrag. Hij deed een ontdekking die hem in staat stelde bij Bucephalus in de buurt te komen en hem zelfs te berijden. Alexander liet het paard met zijn hoofd in de richting van de zon draaien, waarna hij Bucephalus zonder problemen kon benaderen. Hij aaide het paard tot het rustig was, steeg op en galoppeerde weg in de richting van de zon. Zijn vader en broer bleven sprakeloos achter.

Wat was nu het geval? Alexander de Grote had gezien dat Bucephalus bang was van schaduwen. Door hem in de richting van de zon te plaatsen, zag het dier geen schaduwen meer en bleef het kalm. Zo kreeg Bucephalus vertrouwen in de situatie en in zijn berijder.

In een wat minder vriendelijke versie van het verhaal plaatste Alexander Bucephalus met zijn hoofd in de richting van de zon, zodat hij hem zonder moeite kon benaderen. Maar toen hij eenmaal in het zadel zat, werd Bucephalus wild. Hij steigerde en bokte in een poging zijn berijder af te werpen. Toen dat niet lukte, ging Bucephalus er in een woeste rengalop vandoor. Alexander was nauwelijks geschrokken en bereed het dier met vaste hand, tot het van vermoeidheid stopte met lopen. Op dat moment vierde Alexander de teugels en dwong het paard met sporen en zweep tot een nieuwe galop. Uiteindelijk gaf Bucephalus de strijd op en kon Alexander terugkeren naar zijn vader en broer met een totaal uitgeput en gebroken paard.

Welke versie je ook kiest, de uitkomst was hetzelfde. De jonge Alexander imponeerde zijn vader zodanig dat hij Bucephalus cadeau kreeg. Naar verluidt was Alexander de Grote de enige aan wie Bucephalus gehoorzaamde. Voor ieder ander bleef hij een wild en ontembaar paard. Alexander wilde op zijn beurt nooit een ander paard dan Bucephalus en zo streden ze samen in de ene veldslag na de andere.

...en werkelijkheid
Was Bucephalus inderdaad een ontembaar dier en bang voor schaduwen? Het laatste lijkt wat ongeloofwaardig, hoewel het wel mogelijk was dat het dier vreselijk schrok van de tweekoppige schaduw die hij wierp met een ruiter op zijn rug. Hoewel de verschillende bronnen hun eigen versie van het verhaal hebben, zijn ze het er over het algemeen wel over eens dat Bucephalus een wild en ongetemd paard was. Hij werd door een Thessalische paardenkoopman rechtstreeks aan de koning te koop aangeboden, waardoor Bucephalus beslist een bijzonder paard met een zeer fraai voorkomen moet zijn geweest. Met een huis-tuin-en-keukenpaard kwam je tenslotte niet bij het hof aan.
Sommige bronnen vertellen dat Bucephalus tot het Akhal-Teke-ras behoorde, een paardenras uit Turkmenistan dat bekendstaat om hun snelheid en uithoudingsvermogen.

Als strijdros vocht Bucephalus met Alexander de Grote zeker 23 maal op het slagveld. Alexanders grote veldtocht begon in Griekenland en voerde van daar naar Turkije en via Palestina naar Egypte. Van Egypte voerde de tocht terug naar Palestina en via Perzië naar Pakistan en India. Bij elkaar opgeteld heeft hij dus in al die jaren een behoorlijke afstand afgelegd. 

Bucepahlus' einde
Ook over de dood van Bucephalus doen verschillende verhalen de ronde. Hij zou, verzwakt door zijn hoge leeftijd, ziek zijn geworden en gestorven aan de rivier de Indus. In een andere versie stierf Bucephalus eveneens aan ouderdom, maar dan op het slagveld. Bucephalus was toen meer dan twintig jaar oud. Een derde bron vertelt dat Bucephalus in 327 v. Chr. inderdaad stierf op het slagveld, maar dan aan de zware verwondingen die hij had opgelopen.

Toen Bucephalus was gestorven, gaf Alexander de Grote het dier een prachtige begrafenis. Ook stichtte hij een stad die hij Bucephala noemde, vermoedelijk in het huidige Jhelum in Pakistan, ter nagedachtenis aan zijn formidabele paard.

(HorsUs Redactie)